○Muvaffaqiyat tajribasi
Qiziqtirgan ishlaringizda natijalar chiqara boshlasangiz, ko'nikmalar ortadi, raqamlar ham kuzatiladi, muvaffaqiyatga erishasiz va e'tibor qozonasiz. Atrofdagilar maqtaydi, fikrlaringizni tinglashadi, qoniqarli natijalar olib keladi, ishtiyoqingiz oshadi va ishonchingiz ortadi.
Katta muvaffaqiyat tajribasi - bu ishlagan ishlaringizda muvaffaqiyatga erishish jarayonini o'rganishning yaxshi imkoniyatidir, bu hayotda katta boylik bo'ladi va o'z ishonchingizni oshiradi. Keyin boshqa ishlar bilan shug'ullanganingizda, allaqachon muvaffaqiyat tajribangiz bo'lsa, natija chiqarish osonroq bo'ladi. "Buni qilaman" degan ishonch bor va yangi ishlarni boshlashda muvaffaqiyatga erishish jarayonini tasavvur qilishingiz mumkin.
Katta muvaffaqiyat tajribasiga erishgan bo'lsangiz ham, u yerda hayotning maqsadini his qilishning iloji yo'q. Bu yerda faqat yengil ruhiy holatga olib keladigan ko'plab omillar mavjud, ammo azobni to'liq yo'qotish mumkin emas. Biroq, shu muvaffaqiyat tajribasidan, hayotda maqsad yo'qligini tushunish imkoniyati paydo bo'ladi. Shunda keyingi savol tug'iladi: "Xo'sh, hayotning maqsadi nima?" Bu oldin aytilganidek, baxt va azobning ikkala tomonida bo'lgan bo‘shliqda javob bor. Bu yerda, ego yoki azobdan ozod bo'lgan, hech narsaga qaramay tinch holat mavjud. Insonning ego doimiy ravishda biror narsaga ega bo‘lishni istaydi, va o'ziga diqqat qilsa, erishish hayotining maqsadiga aylanadi.
○Davomiylik, zerikish, o‘zgarish
Davom eta olmaslik ko‘pincha irodaning zaifligi deb hisoblanadi, ammo har kim o‘ziga qiziq bo‘lmagan narsalarni davom ettirishni qiyin deb topadi. Qiziqarli odamga har kuni telefon qilish mumkin, ammo qiziqish bo‘lmagan odamga shunchaki qiyin bo‘ladi. Agar davom etish mumkin bo‘lmasa, bu o‘zingizga mos kelmasligini anglab, keyingi bosqichga o‘tish kerak. Qiziqishdan, asosiy ish va mos ishni topishdan keyin davom etish keladi va nihoyat zerikish boshlanadi.
Agar davom ettirsangiz, aksariyat narsalar zerikarli bo‘lib qoladi. Zerikish muddati har bir inson uchun har xil bo‘lib, kimdir 3 kunda zerikadi, kimdir esa umr bo‘yi davom etib ham zerikmaydi. Har bir insonning maqsadi va mukammallikka intilishi turlicha bo‘lgani uchun, bu muddat ham o‘zgaradi. Uzoq muddat davom ettirib, zerikish — bu o‘sha narsani yomon ko‘rib qolish emas, balki uni vaqti-vaqti bilan bajarish yetarli bo‘lishi va shu orqali o‘ziga xos "bitirish" davriga yetib kelishdir. Masalan, maktab yillarida har kuni shug‘ullangan sport yoki mashg‘ulotlar, bitirgandan keyin vaqti-vaqti bilan amalga oshirish darajasiga o‘tadi. Inson har doim qiziqishlari va istaklarini o‘zgartirib boradi, shu sababli bir joyda turgan holda qolish — atrof-muhitning o‘zgarishi tufayli ortda qolishga olib keladi. Davom ettira olmaslik, zerikish yoki qiziqishlarning o‘zgarishi tabiiy jarayon bo‘lib, bunga bog‘lanib qolmaslik kerak. Har doim o‘zgarishlar borligini anglash va ayni damda nimalarga qiziqish mavjud bo‘lsa, shunga e'tibor qaratish yaxshidir. O‘zgarishlarni tan olish oxir-oqibat foydali bo‘ladi.
○Raqamli qurilmalar haqida
Ta’lim va raqamli qurilmalar bir-biriga chambarchas bog‘liq, lekin yosh bolalardan tortib kattalargacha mobil telefon, kompyuter va televizordan foydalanishning ijobiy va salbiy jihatlari bor. Bu jihatlarni ota-onalar va farzandlar birgalikda o‘rganib, foydalanish qoidalarini muhokama qilishlari lozim.
【Foydalanishning ijobiy tomonlari 】
- Ma'lumot to‘plash osonlashadi.
- Aloqaga tez chiqish mumkin.
- Yoshligidan boshlab raqamli qurilmalarga o‘rganish imkoni bo‘ladi.
【Foydalanishning salbiy tomonlari】
- Bo‘sh vaqtni video yoki ijtimoiy tarmoqlarga sarflash miyaga kerakli dam olish vaqtini yo‘qotishga olib keladi. Bu esa miya charchoqqa tushishiga, rivojlanmasligiga va zaiflashishiga sabab bo‘ladi. Shaxs va qobiliyat miya rivojlanishiga bevosita bog‘liq bo‘lib, bu xayrixohlik, tushunish qobiliyati, o‘zini tuta bilish, rejalashtirish ko‘nikmalarining yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin.
- O‘yinlar yoki ijtimoiy tarmoqlarga qaramlikka olib kelishi mumkin.
- Hatto elektr manbaiga ulanmagan bo‘lsa ham, telefon ko‘z oldida turgan taqdirda ham, ish yoki o‘qishga 100% e’tibor qaratish qiyinlashadi. Bu esa natijalarga salbiy ta’sir ko‘rsatib, qobiliyat shakllanishiga to‘sqinlik qiladi.
- Kichik ekranga uzoq vaqt tikilib qarash ko‘z va tana charchoqlariga sabab bo‘ladi.
- Hamdardlik qobiliyati past bo‘lgan bolalar yoki kattalar tomonidan internetda zo‘ravonlik sodir etilishi mumkin.
Shu jihatlarni hisobga olgan holda, Prout qishlog'i quyidagi odatlarni tavsiya qiladi:
- Ota-ona va farzandlar miya ma'lumotni qabul qilganidan keyin, bo‘shlik holatida uni tartibga solish uchun vaqt kerakligini tushunishlari lozim. Agar bu amalga oshmasa, miya charchab, rivojlanish to‘xtab qoladi va miya faoliyati pasayadi.
- Mustaqil ta’lim olish yoki ijodiy ishlar bilan shug‘ullanishdan tashqari, bo‘sh vaqtni mobil telefon, kompyuter yoki televizor oldida o‘tkazish kuniga 1 soatdan oshmasligi tavsiya etiladi. Ayniqsa, video, ijtimoiy tarmoqlar va o‘yinlar bilan band bo‘lish cheklanishi kerak.
- Ish yoki o‘qish jarayonida telefonga ko‘z tushishi ham diqqatni jamlashga halaqit beradi. Shuning uchun uni ko‘z ilg‘amaydigan joyga qo‘yish tavsiya etiladi.
Spirtli ichimliklarni me'yorida iste'mol qilinsa, zavqli bo‘ladi. Inson munosabatlarida ham, agar yetarli masofa saqlansa, odob va hurmatga asoslangan yaxshi aloqalar davom etadi. Mobil telefon va internet ham me'yorida foydalanilsa, foydali va zavqli bo‘ladi. Muammo ortiqcha bog‘lanish va qaramlik darajasiga yetganda paydo bo‘ladi.
○O‘rganish usulini o‘rganish
Qaysi sohaga kirishishdan qat'i nazar, rivojlanish jarayoni bir xil bo‘lib, qisqacha aytganda, "qiziqish, amaliyot va texnika, uzoq muddatli takrorlash" dan iborat. Buni biroz batafsil tushuntirish mumkin:
1. Qiziqish
Doimo qiziqish ortidan borish kerak. Qiziqish — bu ichki sezgi bo‘lib, unga ergashib, voqealar rivojiga qarab harakat qilish eng yaxshi o‘rganish tartibidir. Qiziqishga ergashish o‘rganish jarayonini mustaqil qiladi va motivatsiyani uzoq vaqt davomida ushlab turishga yordam beradi.
2. Amaliyot va kichik, oddiy texnikalar yoki bilimlarni takrorlash
Amaliyotda tez-tez ishlatiladigan oddiy texnikalar va bilimlarni tanlab olish, har birini kuniga 30 daqiqa davomida, bir hafta takrorlash orqali tanaga singdirish mumkin. Bu jarayonda mahoratli kishilarning harakatlarini 3–5 bosqichga bo‘lib, ularni ko‘rinadigan darajada tahlil qilish muhim. Dastlab, harakatlarni sekinlik bilan taqlid qilish, keyin esa ularni asl tezlikda bajarishga harakat qilish kerak. Bir oy davomida ushbu usul bilan shug‘ullanilsa, miya sinapslari yanada rivojlanadi va taxminan uchta oddiy texnikani o‘zlashtirish orqali egallashning mohiyatini tushunish osonlashadi. Keyinchalik, ushbu texnikalarni birlashtirish orqali murakkab kombinatsiyalar hosil qilish mumkin va ularni amaliyotda qo‘llash lozim.
Bilimlarni egallashda ham, shunchaki yodlashga harakat qilish o‘rniga, ko‘proq amaliyot orqali ko‘rish va eshitish takrorlarini ko‘paytirish muhim. Shu tariqa, takroriy amaliyot davomida keyingi rivojlanish uchun zarur bo‘lgan maslahat va yo‘nalishlar ham aniqroq ko‘rina boshlaydi. Bu jarayon muntazam takrorlanganda, tahlil qilish qobiliyati oshadi va boshqa sohalarga ham tezroq moslashish qobiliyati shakllanadi. Shu bois, har qanday faoliyat bilan shug‘ullangan holda, o‘z-o‘zini rivojlantirish qobiliyati ortib boradi.
3. Kunlik mashg‘ulot miqdori
Mashg‘ulotlar qancha ko‘p takrorlansa, miya sinapslari shunchalik rivojlanadi va o‘zlashtirish sifati oshadi. Kuniga 3 soatdan ortiq shug‘ullanish yuqori, 2 soat o‘rtacha, 1 soatdan kam esa past daraja hisoblanadi. Har kuni bir xil mashg‘ulotni takrorlash zerikishga sabab bo‘lishi mumkin, shu bois mashg‘ulotlarga o‘zgarish kiritish muhim.
Buning uchun doimiy ravishda yangi bilimlarni kitob, video yoki boshqalardan o‘rganish va mustaqil ravishda tahlil qilish zarur. Bunday tajriba va xatolar orqali izlanish jarayoni tafakkur qilish va rejalashtirish qobiliyatini rivojlantiradi. Shu bilan birga, keng qamrovli bilim, kengroq dunyoqarash hamda o‘zini boshqarish qobiliyati ham shakllanadi.
4. 3-yil
Mashq qilingan texnika va bilimlarni amaliyotda qo‘llash, o‘z-o‘zini o‘ylab mashq rejalarini tuzish uch yil davomida amalga oshirilsa, insonning fikrlash qobiliyati va mahorati ortib, o‘sish va muvaffaqiyatga erishish sirlari o‘zlashtiriladi. Natijada, odam bajarilgan ishidan mamnun bo‘lib, ishonch hosil qiladi. Bundan tashqari, kuniga bor-yo‘g‘i 24 soat vaqt mavjud bo‘lib, o‘z chegarasiga yetguncha keskin shug‘ullanganda, inson o‘zining chegaralarini ham anglab yetadi va inson tabiatiga bo‘lgan tushunchasi chuqurlashadi. Agar insonning o‘zi qoniqqan bo‘lsa, ego kamroq bo‘lgan odamlarga boshqalarga hissa qo‘shish quvonch keltiradi. Agar bu davr ichida o‘sish yetarlicha sezilmasa va ishonch susaysa, avval takrorlashga ajratilgan vaqtni sinchkovlik bilan kuzatish kerak. Takrorlash kam bo‘lsa, o‘sish ham sust bo‘ladi. Har kuni o‘rtacha uch soat shug‘ullanadigan odam, bunday odatga ega bo‘lmagan kishiga qaraganda tezroq rivojlanadi.
5. 10-yil
Kuniga o‘rtacha uch soatdan ortiq o‘z-o‘zini rivojlantirish mashqlarini o‘n yil davom ettirgan odam, jami 10 000 soat shug‘ullangan bo‘ladi. Kuniga ikki soat shug‘ullangan kishi ham jami 7 000 soatgacha yetib boradi. Natijada, u juda yuqori darajaga ko‘tariladi. Ammo 10 000 soat va 7 000 soat o‘rtasida sezilarli farq mavjud. Bu bosqichga yetib kelgan odam o‘z kasbini sevib, unga kuchli qiziqish bilan yondashgani uchun bunga erishgan bo‘ladi. Shuningdek, moddiy muvaffaqiyat hayotning maqsadi emasligini tushunadi. Bu vaqtda bo‘shlik holatiga erishib, bog‘lanishlarni tark etish va xotirjam bo‘lish muhim hisoblanadi. Agar kimdir kuniga bir soat mashq qilgan bo‘lsa, o‘n yil ichida jami 3 500 soat shug‘ullangan bo‘ladi. 10 000 soat davom etgan odam bilan farq 2,8 baravar bo‘lib, bu sezilarli darajada qobiliyat farqini keltirib chiqaradi.
Bu o‘rganish usuli sport, san’at, intellektual faoliyat kabi deyarli barcha sohalarga tegishli. Har xil sohalar bilan shug‘ullanilsa ham, bularning barchasini inson tanasi amalga oshiradi, shuning uchun inson tanasining o‘sish jarayoni tushunilsa, har qanday faoliyatda rivojlanish umumiy tamoyillarga asoslanadi. Bunda murabbiy yoki ustozning zarurati minimal bo‘lib, jarayonning 70-100% o‘z-o‘zini mashq qilish orqali amalga oshiriladi. Odam faqat tushunmagan joylarini o‘qituvchidan so‘rab yoki maslahat olib, o‘zini tahlil qilib, rivojlanishini o‘zi boshqaradi.
○Ta'limga oid namunaviy misol
Shu kungacha aytib o'tilgan bo‘shlik, intuitsiya va texnologiya haqidagi tushunchalarga asoslanib, Prout qishlog'i boshqariladi. Bu borada namunaviy maktablardan biri sifatida AQShning Massachusets shtati, Framingham shahrida joylashgan Sudberi Velli maktabi e'tiborga loyiq. Ushbu maktab 4 yoshdan 19 yoshgacha bo‘lgan bolalarni qabul qiladi.
Bu maktabning o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilardir:
- Ushbu maktabda har bir bola faqat o‘zi o‘rganishni istagan narsani o‘zi tanlab o‘rganadi.
- Maktab bolalarning o‘quv ishtiyoqiga javob qaytarish bilan cheklanadi. Har bir bolaning faoliyatiga bo‘lgan to‘liq javobgarlik o‘ziga tegishli. O‘z harakatlarining natijalari uchun o‘zi javob beradi, bu esa shaxsiy mas'uliyat hissini rivojlantiradi.
- Maktab asoschilari bolalar hech narsadan qo‘rqmasliklari uchun maxsus ehtiyot choralarini ko‘rishgan.
- Har qanday darajada majburiy fanlar bo‘yicha o‘qitish joriy etilmagan.
- Maktabda “sinf” tushunchasi o‘quvchi va o‘qituvchi o‘rtasidagi kelishuvni anglatadi. Bu matematika, frantsuz tili, fizika, imlo, kulolchilik yoki boshqa istalgan soha bo‘lishi mumkin. Agar bolalardan biri yoki bir nechtasi nimanidir o‘rganishni istasa, sinf tashkil topishi mumkin. Dastlab, ular o‘zlari mustaqil ravishda qanday o‘rganishlari mumkinligini o‘ylab ko‘radilar. Agar bu yetarli bo‘lsa, sinf shakllanmaydi, faqat o‘rganish jarayoni sodir bo‘ladi. Muammo shundaki, agar bolalar o‘z kuchlari bilan o‘rganishning imkoni yo‘qligini his qilsalar, o‘shanda ular o‘zlariga bilim beradigan kishini izlay boshlaydilar. Agar yordam bera oladigan odam topilsa, ular u bilan kelishuv tuzadilar va shundan so‘ng sinf faoliyati boshlanadi.
- O‘qituvchi bitim tuzish jarayonida o‘quvchilar bilan qachon uchrashishini va'da qiladi. Bu qat'iy belgilangan vaqt yoki moslashuvchan kelishuv bo‘lishi mumkin. Agar o‘qituvchi o‘zining endi o‘rgatishni davom ettira olmasligini his qilsa, chetga chiqishi mumkin.
- Bir yigit fizika o‘rganish uchun maktabdagi kattalar bilan kelishuv tuzdi. Lekin u darslikni o‘qiy boshlaganidan keyin besh oy o‘tib, faqat bir marta savol bilan keldi va shundan keyin mustaqil ravishda o‘rganishda davom etdi. Oradan vaqt o‘tib, u matematik bo‘ldi.
- Matematika o‘rganayotgan bolalar haqida misol. Bolalar matematikaga qiziqib, maktab ichidan dars bera oladigan o‘qituvchini topishdi va haftada ikki marta, har safar 30 daqiqa shug‘ullanishga kelishib olishdi. Natijada, ular butun matematik kursni 24 haftada (olti oyda) tugatishdi. Oddiy maktablarda bu jarayon odatda olti yil davom etadi, ammo ular bor-yo‘g‘i yarim yilda barchasini o‘zlashtirishdi.
- Sudberi Valli maktabida har kuni bir necha soat davomida tinimsiz yozadigan yozuvchi, doimiy ravishda chizish bilan band bo‘lgan rassom, doimiy ravishda g‘ildirak ishlatadigan kulol, ovqat pishirishga mukkasidan ketgan oshpaz, faqat sport bilan shug‘ullanadigan sportchi, har kuni to‘rt soat truba chalishni kanda qilmaydigan bola kabi shaxslar mavjud.
- Sudberi Valli maktabida o‘qishni bilmaydigan bolalarga majburiy o‘qish talabi qo‘yilmaydi. Kattalar ularni maqtamaydi yoki mukofot bilan rag‘batlantirmaydi. Shunga qaramay, maktabda disleksiya muammosi yo‘q. Bitiruvchilar orasida savodsiz yoki yozish-yozishni to‘liq o‘zlashtira olmagan birorta ham bola bo‘lmagan. Bu maktabda hatto sakkiz, o‘n, ba'zan o‘n ikki yoshgacha ham o‘qishni bilmaydigan bolalar uchraydi. Ammo bir kuni ular hech qanday bosimsiz va o‘z yo‘llari bilan o‘qish-yozishni o‘rganishadi va tez o‘rganadigan bolalarga yetib olishadi.
- Bu maktabda yosh bo‘yicha ajratish yo‘q, bolalar o‘zlari xohlagancha erkin harakat qilishadi. Katta yoshdagilar kichiklarga ko‘p hollarda o‘rgatadi. O‘rganish sur’ati har xil bo‘lsa ham, bolalar bir-birlariga yordam berishadi. Chunki agar ular yordam bermasa, guruh umumiy rivojlanishdan ortda qoladi. O‘zaro raqobat yoki yaxshi baho olish uchun kurash bo‘lmaganligi sababli, bolalar orasida o‘zaro yordam madaniyati rivojlanadi.
- Yoshlarning aralashuvi o‘rganish jarayonida ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, chunki bolalarning tushuntirish usuli kattalarnikiga qaraganda oddiy va samarali bo‘ladi. Shuningdek, o‘rgatish orqali bola o‘zining beqiyosligini va muvaffaqiyat hissini his qiladi. Bundan tashqari, o‘rgatish jarayonida muammolar tartibga solinib, asosiy jihatlar tezroq anglanadi.
- Kampusdagi 23 metrlik katta buk daraxtining tepasiga 12 yoshli bola chiqdi, lekin hech kim unga e'tibor qaratmadi va bolalarga to‘liq erkinlik berildi. Bundan tashqari, qoyalar, soylar kabi joylar ham turli nuqtai nazardan qaralganda xavfli bo‘lishi mumkin. Asl xavf shundaki, agar bolalar atrofida cheklovlar joriy qilinsa, ular ushbu cheklovlarni buzishga intilishadi. Shunday qilib, qoidalarni buzish ularning asosiy maqsadiga aylanib qolishi mumkin va natijada xavfsizlik masalasi e’tibordan chetda qoladi. Shu sababli, ushbu maktab tabiiy jarayonlarga aralashmaslikka qaror qilgan va ozgina xavfni qabul qilishga tayyor. Bolalar tug‘ma o‘zini himoya qilish instinkti bilan tug‘ilgan bo‘lib, o‘zlarini xavf ostiga qo‘yishmaydi.
- Sudberi Valli maktabida yuz bergan eng yirik baxtsiz hodisa – 8 yoshli bolaning sirpanib yiqilib, yelkasini lat yegani edi.
- Xavfsizlik choralariga kelsak, faqatgina hovuz bo‘yida cheklov mavjud. Hovuz va botqoqliklar umumiy xavf tug‘diradi, chunki suvning qanchalik chuqur ekanligini yuzasiga qarab aniqlab bo‘lmaydi. Agar kimdir g‘arq bo‘lsa, u holda qutulish imkonsiz bo‘lishi mumkin. Shu sababli, umumiy maktab yig‘ilishida barchaning bir ovozdan roziligi bilan hovuzga kirish butunlay taqiqlangan. Biroq, hovuz atrofida to‘siq o‘rnatilmagan.
- Sudberi Valli maktabining kattalari bolalarni yo‘naltirmaydi, ularni guruhlarga ajratmaydi va boshqa maktablarda qilinadigan turli xil yordam turlarini ham ko‘rsatmaydi. Ularning hammasini bolalar o‘zlari bajarishlari kerakligi aytiladi. Bu yondashuv kattalar butunlay chetga chiqishi va hech narsa qilmasligi kerak degan fikrni anglatmaydi. Balki maktab xodimlari, ota-onalar va boshqa a’zolar bolalarning tabiiy qobiliyatlari ochilishiga xalaqit qilmaslikka jiddiy e’tibor berishlari kerakligini bildiradi. Bolalarning rivojlanish jarayoniga sun’iy ravishda aralashish yoki ularga to‘siqlar yaratish o‘rniga, kattalar o‘zlarini tiyishlari shart.
○Prout qishlog'ining ta'limdagi muhim g‘oyalari
Prout qishlog'ida har qanday sohada o‘z-o‘zini ta’minlash amalga oshirilgani uchun, o‘qish qobiliyati bo‘lmasa ham, ish bo‘lmasa ham, hech kim qashshoqlikka tushib qolmaydi va hayot kechira oladi. O‘z-o‘zini ta’minlash orqali pulga ehtiyoj qolmaydi va kompaniyalar mavjud emasligi sababli, akademik daraja, ishga joylashish yoki ishsizlik tushunchalari ham yo‘q.
Bunday jamiyatda ta’lim muhim ahamiyatga ega bo‘lib, o‘rganayotgan shaxsning yanada faol va mustaqil o‘rganishini ta’minlash muhimdir. Shu jarayonda umumiy qabul qilingan qarashlar quyidagilardan iborat bo‘lib, ular Prout qishlog'ining boshqaruv va ta’lim tamoyillaridir.
【Insonning ichki tomoni】
Ong sifatida mavjud bo‘lish, bo‘shlik holatiga erishish, ego, bog‘lanish va azob-uqubatni qo‘yib yuborish hamda tinch qalbni saqlash.
【Insonning tashqi tomoni】
Yer yuzini Prout qishlog'i bilan bog‘lash va barcha aholining birgalikda munitsipalitetni boshqarishi. Urush, mojarolar, qurol va pul yo‘q bo‘lib, tabiat hamda hayvonlar himoya qilinadi. Tabiat tiklana oladigan doirada yashash orqali tinch jamiyat saqlanadi.
0 コメント