○Pul jemgyýetindäki iýmit endikleri
Pul jemgyýetinde adamlar esasan marketlerden ýa-da dükanlardan azyk önümlerini satyn alýarlar. Şonuň üçin pestisid, azyk goşundylary we ak şeker saklaýan gök önümler, et we gaýtadan işlenen azyklar iýmitiň adaty bölegi bolup durýar.
Azyk goşundylaryna, meselem, hamyrmaýa iýmiti, gysga ýag (ösümlik ýagy), gatylaýjy maddalar, ys berijiler, emulgiatorlar, pH sazlaýjylar, köpeliji serişdeler, süýjüleştiriji maddalar, boýaglar, konserwantlar, galyňlaşdyryjy we durnuklaşdyryjy serişdeler, antioksidantlar we galyndy gorag serişdesi girýär. Bularyň hemmesi "azyk önümlerini has owadan görkezmek", "uzak wagt saklamak" we "tagamly duýulmagyny" üpjün etmek üçin ulanylýar. Bu bolsa sarp edijiniň ünsüni çekmek we peýda gazanmak üçin niýetlenendir.
Ak şeker iýlenden soň gysga wagtyň içinde gan aýlanyşyna siňýär we gan şeker derejesini duýdansyz ýokarlandyrýar. Bu ýagdaý yzygiderli gaýtalansa, insulin bölünip çykmagy azalar we süýji keseline sebäp bolup biler.
Eger-de adamyň öýüne ýakyn ýerinde pestisid ulanmazdan ekilen gök önümleri ösdürip ýetişdirip bolsa, olary täze görnüşinde derrew iýmek mümkin. Bu bolsa iň ýönekeý, iň çalt we bedene zyýany az bolan iýmitlenme usulydyr. Pul jemgyýetinde bolsa, köpçülikleýin önümçilik, uzak aralyga daşamak, uzak möhletli saklamak we sarp edijini özüne çekmek ýaly şertler goşulýar. Netijede, pestisidler, azyk goşundylary we ak şeker ýaly maddalar goşulyp, tebigy ýagdaýdan daşlaşan azyk önümleri emele gelýär. Şeýle hem stres, aşa iýmek, bir taraplaýyn iýmitlenmek, maşk etmezlik, aşa işlemek, temmäki çekmek we aşa köp içgi içmek ýaly faktorlar birleşip, semizlik, süýji keseli, gan basyşynyň ýokary bolmagy, rak, insult ýaly durmuş endiklerine bagly keselleriň döremegine getirýär.
○Açlyk arkaly açylýan hakykatlar
Iýmit mukdary barada pikir edilende, meselem, restoranda artyk iýip, agyrlyk duýup, dynç almak ýa-da agyr ýürek bilen restorandan çykmak tejribesi hemmelere tanyşdyr. Muňa tersine, ýagly önümleri ulanman, sekizden az mukdarda iýmit iýlende, aşgazan agyrlygy bolmaz we kadaly doýma duýulyp, iýmitden soň hem rahat hereket etmek mümkin. Iýmitden soňky ýagdaýy deňeşdireniňde, haýsy usulyň saglyga has amatlydygyny derrew duýmaga bolýar.
Indi, asla iýmit iýilmese bedende nähili täsirler ýüze çykar? Bu ýerde aýratyn üns bermeli bir ýagdaý bar. Köp adamlar üçin allergiýa uly mesele bolup durýar, emma diňe bir günlap iýmit iýmeseň, ertesi gün allergiýanyň alamatlary azalýar. Emma iýmit gaýtadan kabul edilse, burnuň dolmagy, gözüň gijemegi ýaly alamatlar peýda bolýar. Eger-de bir hepdelik açlyk edilse, şol döwürde allergiýanyň alamatlary doly ýitip, deri tämizlenýär, ukynyň üç sagady ýeterlik bolýar. Emma bu döwürde bedeniň hereket güýji peselýär we işjeňlik azalýar. Iýmit kabul edilenden soň bolsa, deri belli bir wagtlap has ýumşak we sagdyn bolýar.
Bu netijelerden görnüşi ýaly, iýmit bedene uly täsir edýär we iýmit bilen keselleriň arasyndaky baglanyşyk açylýar.
○Iýmitleniş düşünjesi
Indiki mesele, makrobiotik atly iýmitleniş düşünjesine seretmekdir. Makrobiotikiň esasy aýratynlyklary aşakdakylar:
- Azyk önümlerini doly ulanmak, gabygyny we köküni taşlamazdan taýýarlamak,
- Möwsümleýin önümleri we ýaşaýan ýeriniň önümlerini iýmek (ýerli önümçiligi goldamak),
- Pestisid we azyk goşundylary ulanmazdan, tebigy azyk önümlerini ulanmak,
- Artykmaç taýýarlyk işleri etmezden, tebigy ýagdaýda bişirmek,
- Miso, soýa sousy, duz ýaly adaty iýmit goşundylaryny we milli bişiriş usullaryny ulanmak.
Makrobiotikiň esasy iýmitleniş gatnaşygy şuňa meňzeýär:
- Däne önümleri (esasy iýmit) – 40%–60%
- Gök önümler – 20%–30%
- Noýba önümleri, suw ösümlikleri – 5%–10%
- Miso çorba we ş.m. – 5%–10%
Şeýle iýmitleniş usulyny has giňişleýin alyp barýan we haýwanlardan gelip çykýan iýmitleri, geýimleri hem doly taşlan adamlara wegan diýilýär. Weganlar diňe däne önümlerini, noýbany, gök önümleri, miweleri, kömelekleri we suw ösümliklerini iýýärler. Olar doňuz, sygyr, towuk etini, balyk we deňiz önümlerini, ýumurtga, süýt, süýt önümleri, bal ýaly haýwanlardan gelip çykýan önümleri ulanmaýarlar. Şeýle hem, deri ýa-da ýüňden ýasalan geýimleri geýmeýärler. Weganlar haýwanlary hiç hili maksatda ulanyp ezmekden saklanýarlar we durmuşlaryny haýwanlardan doly garaşsyz geçirýärler.
Dünýäde iýmitlenişiň dürli görnüşleri bardyr.
- Et iýmeýän, däne önümleri we gök önümleri esasy iýmit hökmünde kabul edýän wegetarianlar.
- Makrobiotika we wegan iýmitleniş ulgamy.
- Tebigy fermentleri köp saklamak üçin gyzdyrmazdan, esasan çig gök önümleri we miweleri iýýän natural hijin we raw food.
- Hindistanyň däp bolan lukmançylygy bolan, naharlary bişirip hem iýýän ajurweda.
- Çin lukmançylygy bolan, sosna tohumy, ýabany ösümlikler we dermanlyk otlar esasynda iýmitlenýän ýakzen.
- Esasy iýmit hökmünde miweleri kabul edýän frutarianlar.
- Diňe suw ýa-da miwe şiresi içip ýaşaýan likidarianlar.
Bu iýmit usullarynyň umumy taraplary aşakdakylardyr:
- "Et, ak şeker, azyk goşundylary we emeli iýmitlerden gaça durmak, pestisid we dökün ulanmazdan ösdürilen tebigy iýmitleri iýmek peýdalydyr."
- "Iýmit siňdirişini göz öňünde tutup iýmitlenmek gowudyr."
- "Bedene ýük salmazdan, iýmiti lezzet alýan mukdarda iýmek gowudyr."
Şeýle hem, bu ulgamlaryň aglabasynda aýdylýan umumy pikirleriň biri – bedeniň 24 sagatlyk tebigy ritmine laýyk iýmitlenmekdir.
- Irden 4:00–Günortan 12:00 → Bedenden hapalary çykarmak döwri.
- Günortan 12:00–Agşam 20:00 → Iýmit kabul etmek we siňdiriş döwri.
- Agşam 20:00–Irden 4:00 → Bedene siňdirme we peýdalanma döwri.
Makrobiotika iýmiti takmynan 100 gezek çeýnemegi maslahat berýär. Çuňňur çeýnemek aşa iýmegiň öňüni alýar, beýnini işjeňleşdirýär, aşgazan-içege ulgamyny gowulandyrýar we rahat uky berýär. Aşgazan agyrylary, agyrlyk duýgusy, iç gatamagy we ukusyzlyk az çeýnemek bilen hem baglanyşykly bolup biler. Iýmit doly ýok bolup gidýänçä, ony çeýnemek maslahat berilýär. Iýmit aşgazanda üwelen gatyga meňzeş ýagdaýa gelýär, şonuň üçin ony agyzda şol ýagdaýa getirip siňdirseň, içki organlara düşýän agram azalýar we iýmitiň siňdirişi gowulaşýar.
Şu esaslar göz öňünde tutulyp, Prout obasynda däne önümlerine esaslanýan iýmitleniş maslahat berilýär. Eti iýmek gadagan edilmeýär.
Sagdyn iýmitlenişi dowam etdirse-de, adam kesellere uçradygy mümkin, emma öz halaýan zatlaryny uzak wagtlap lezzet alyp etmek üçin sagdyn iýmit hökmanydyr.
○Ekin ekmek usullary
Prout obasynda azyk önümçiligi tebigy ekerançylyk we suwuk ekerançylyk usullaryny bilelikde ulanyp amala aşarylýar.
Tebigy ekerançylyk, adam bedenine we topraga zyýanly pestisidleri we gönümlik dükünleri ulanmazdan ekin ekmek usulydyr we bu usul eýýär dünýänýn köp ýurtlarynda ulanylýar. Bu usulyň esaslandyryjysy Fukoka Masanobu bolup, adam eli bilen düzgünleme edilmedik, köp ösümlekleriň tebigy ýokary gören we haýwanlaryň tebigy ýagdaýda ýaşaýan topraklaryny ýokary hasyllylyk bilen göz öňýene getiripdir. Fukoka Masanobunyň ekerançylyk meýdany ýigrimi üz ýyl gowrak wagtlap bir gezek hem süýüm bäs äwmän, himiki dükün, toprak dökümi we zyýansyzlandyryjy serişdeler ulanmadyk. Şeýle-de bolsa, ol her 33 metr inerde 10 halta (600 kg) bugdaú we düý teryk hasyly alypdyr.
Adamlaryň ekerançylyk üzerine toprak süýüm agzamagy 10-20 sm çuňluga ýetýär. Emma ot-çöp we gönümlik dükünleriň köki 30-40 sm ýa-da ondanam çuňur bolup bölýär. Bu kökler topraga howa we suw getirmek bilen topragy has hasylly we ýumör eder. Bu özgerme dönemi bilen toprakda gurçuklar we molalar artýp başlaýar, toprak tebigy usul bilen hasylly we durnukly ýagdaýda saklanar. Tebigy ekerançylygyň esasy düzgünleri: topragy agdarmasdan, gönümlik dükünsiz, ot-çöpsiz we pestisidsiz ekmek.
Mundan başga-da, otaglaryň içinde suwuk ekerançylyk usuly ulanylýar. Bu usulda toprak ulanylmaýar, ekinleriň kökleri ýokumly dükün goşulan suwa batyrylýar we zerur bolan ýokumlar we suw göni kökler arkaly siňdirilýär. Bu usul, zyýanly mör-möjekleriň ýoklugy bilen arassa we howpsuz ekinleriň ösmegine ýardam berýär we islendik ýyl wagty planlaşdyrylan ekerançylygy amala aşyrmaga mümkinçilik berýär. Şeýle hem, ösümlikleri dik ýagdaýda ekmek bilen ýer tygşytlanyp, otaglaryň içinde köpräk ekin östürilip bilner.
Hasyl alnan ekinlerden tohum ýygnalýp, olar ýuwlup, guradylýar we gaplara salnyp sowadyjyda saklanýar. Bu amalyýyň her bir maşgalada amala aşarylmagy bilen, ýaşaýyş üçin zerur bolan azyk bilimleri her kim tarapyndan miras alnar, azyk howpsuzlygy we tebigy betbagtçylyklara garşy azyk goragy üpjün ediler.
0 コメント